Αυταγάπη
Αγάπα
τον εαυτό σου ολοκληρωτικά και βαθιά, τόσο ώστε να αποδεχτείς την ίδια σου την
αδυναμία, το γεγονός ότι είσαι άνθρωπος
Φαντάσου ότι, καθώς διάβαζες, πέθανες ήρεμα και
ανώδυνα. Φαντάσου τον εαυτό σου να στέκεται δίπλα στο σώμα σου και να το
κοιτάζει.
Είσαι περήφανος για τον τρόπο που ζούσες τη ζωή σου;
Για ποια πράγματα μετανιώνεις;
Έχεις εξερευνήσει τα φυσικά σου ταλέντα, τα χαρίσματά
σου, δοκιμάζοντας με ενθουσιασμό διάφορες δραστηριότητες;
Μήπως είχες αφεθεί μοιρολατρικά στη ζωή σου, νιώθοντας
ότι είχες αυτά ακριβώς που σου άξιζαν;
Μήπως φοβόσουν να δοκιμάσεις να είσαι διαφορετικός
επειδή ντρεπόσουν ή φοβόσουν τι θα σκεφτούν και τι θα κάνουν οι άλλοι
αντιδρώντας στις δικές σου αλλαγές;
Τι θα είχες αλλάξει αν ζούσες άλλο ένα μήνα, άλλο ένα
χρόνο, άλλη μια δεκαετία;
Αν μπορούσες να ξαναζήσεις, τι αλλαγές θα έκανες στη
ζωή σου;
Αγάπη-μια λέξη που χρησιμοποιείται συνέχεια. Τι είναι
η αγάπη όμως; Τι σημαίνει αυτή η λέξη;
Ποιος ξέρει; Κατά πάσα πιθανότητα, σημαίνει σχεδόν τα
πάντα. Μπορεί να σημαίνει στοργή, φιλία, συνουσία ή ακόμη και τον Θεό —ή και
σχεδόν όλα τα ενδιάμεσα. Το πώς νιώθεις γι' αυτή τη λέξη εξαρτάται από πολλά
πράγματα, αλλά από μια άποψη μπορεί να συνοψιστεί σε μια απλή ερώτηση —τι
σημαίνει αγάπη για σένα;
η αγάπη είναι σοβαρή υπόθεση. Η αγάπη - αν τη νιώθεις,
αν βυθιστείς σ' αυτήν~άν ζεις μέσα της— θα αλλάξει για πάντα τη ζωή σου. Αλλά αν η δουλειά σου, το σπίτι σου, η καριέρα
σου, τα ταξίδια, τα λεφτά, το κύρος ή οτιδήποτε άλλο έρχονται πριν από την
αγάπη, τότε όλη αυτή η ιδέα μπορεί να/σου φαίνεται σαν μια υποκριτική αυταπάτη.
Το κακό, στον πολιτισμό μας τουλάχιστον, είναι ότι η
αγάπη έχει γνωρίσει πολύ "αρνητική δημοσιότητα". Είναι εύκολη λέξη.
Έχει τη φήμη ότι ο καθένας μπορεί να τη χρησιμοποιήσει για οποιονδήποτε σκοπό.
Μια συνηθισμένη χρήση της είναι στο γνωστό εκβιασμό, «Αν μ' αγαπάς... δεν θα
πας στο γήπεδο την Κυριακή. Είναι επίσης μια λέξη που χρησιμοποιούν πολύ
εκείνοι που θέλουν να κρύψουν την υποκρισία τους με τη θρησκεία. Γι' αυτούς, η
αγάπη είναι κάτι που υπάρχει μόνο στα κηρύγματα μέσα στην εκκλησία, και που την
παραμερίζουν πολύ εύκολα όταν επιστρέφουν στον ανελέητο πραγματικό κόσμο της δουλειάς
τους.
Φυσικά, η αγάπη αρχίζει με την αγάπη για τον εαυτό
μας, ή για μεγαλύτερη, με την αυταγάπη. Όμως, στις βιομηχανοποιημένες δυτικές
κοινωνίες, για κάποιο παράξενο λόγο, η αυταγάπη διαχωρίζεται συνήθως από την
αγάπη γενικά. Λες και το να αγαπάς όλους
τους άλλους είναι καλό, ενώ να αγαπάς τον εαυτό σου είναι κακό. Ο τρόπος που
χρησιμοποιούμε συνήθως τη λέξη αντικατοπτρίζει αυτή την προκατάληψη, λες και η
αγάπη είναι κυρίως μια κατάσταση υποχρέωσης και αφοσίωσης, λες και το να
απαιτείς προσοχή και στοργή δεν αποτελεί μέρος της αγάπης. Εκείνο που προκύπτει
με αυτές τις συνθήκες είναι ο κύκλος της τραγικής σπατάλης που βλέπουν τόσο
συχνά οι σύμβουλοι γάμου ή γενικότερα οι σύμβουλοι ζευγαριών. Δύο άτομα
αγαπιούνται. Πιστεύουν ότι αγάπη σημαίνει να δίνεις χωρίς να σκέφτεσαι τι θα
πάρεις. Δεν λένε ποτέ καθαρά -μπορεί και να μην το διατυπώνουν καν μέσα τους,τι
ζητάνε απο ένα ανθρωπο που αγαπάνε. Νομίζουν οτι είναι κάτι που προέρχεται
αποκλειστικά απ έξω απο τους άλλους και ότι αν είσαι αρκετά τυχερός θα την ζήσεις.
Αν επιτρέψεις όμως πρώτιστα την αγάπη για τον εαυτό σου-μην με παρεξηγήσεις-
τοτε, τα πράγματα μοιάζουν διαφορετικά κατά κάποιο τρόπο. Η ζωή σου έχει πιο
πολύ νόημα. Όλα μοιάζουν πιο φωτεινά, πιο ελπιδοφόρα, και κατά έναν
απροσδιόριστο αλλά βαθύ τρόπο, καλύτερα. Περπατάς-, μιλάς και κινείσαι με έναν
τρόπο που ακτινοβολεί αυτή τη νέα αίσθηση ισορροπίας. Αυτή η αφύπνιση δεν είναι
πολύ λογική διαδικασία, πράγμα που ισχύει άλλωστε και για τις περιπτώσεις που
ερωτέυόμαστε κάποιον. Δεν μπορεί να την
εξηγήσει κανείς με λόγια. Είναι μια εμπειρία που μπορείς να τη συλλάβεις μόνο
αν τη ζήσεις.
Ξέρουμε ότι αν δεν έχεις επιτρέψει ποτέ στον εαυτό σου
την παθιασμένη αυταγάπη, η ιδέα θα σου φαίνεταιτιαράλογη και εξωφρενική. Μπορεί
να έχεις θυμώσει κιόλας μαζί μας επειδή πιστεύεις ότι σπαταλάμε τζάμπα το χρόνο
σου μ' αυτό το θέμα. Ωραία. Ο θυμός είναι ισχυρό φάρμακο. Σε λίγο θα σου
ζητήσουμε να δοκιμάσεις το παράλογο, να στηρίξεις τη ζωή σου πάνω στην αγάπη
για τον εαυτό σου. Πρώτα όμως, δες λίγο το πράγμα από την οπτική γωνία των
ψυχιάτρων. Σκέψου τα προβλήματα που βλέπουν κάθε μέρα, τα ανθρώπινα ναυάγια που
δημιουργούνται επειδή στη ζωή τους δεν υπάρχει αυταγάπη, ενώ αντίθετα όλα τα
άλλα υπάρχουν σε τεράστιες, υπερβολικές δόσεις.
Στη θεραπεία βλέπουν κυρίως ανθρώπους ττου νιώθουν
δυστυχισμένοι ή άδειοι. Απ' όλες τις κοινωνικές τάξεις οι μορφωμένοι και οι
εύποροι είναι εκείνοι που καταρρακώνονται πιο συχνά από μια τυραννική αίσθηση
ότι κάτι τους λείπει. Οι ''υπαρξιακές καταθλίψεις" τους και τα άλλα
σχετικά αδιέξοδα είναι παρενέργειες μιας κατάστασης που ευφημιστικά ονομάζεται
"αναζήτηση νοήματος". Η αναζήτηση νοήματος στη ζωή μέσα από δουλειές,
γάμους, καριέρες και παιδιά είναι μια αποδεκτή δραστηριότητα. Η αίσθηση ότι
κάτι έχουμε καταφέρει είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να νιώθουμε καλά. Αλλά το
να κάνεις πράγματα με νόημα δεν είναι αρκετό. Όλοι οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη
να αγαπούν και να αγαπιούνται. Το να αναζητάς νόημα μέσα από κάτι το εξωτερικό,
κάτι που υπάρχει "κάπου εκεί, στον έξω κόσμο", χωρίς να έχεις αρκετή αυταγάπη
οδηγεί στην εργασιομανία, τη μοναξιά και τη συναισθηματική χρεοκοπία. Ψάχνεις
έξω για τα πραγματικά αγαθά, που υπάρχουν μόνο μέσα.
Οι φτωχοί, από την άλλη μεριά, χάφτουν κι αυτοί
διάφορους μύθους. Δηλητηριασμένοι από τη γη της επαγγελίας που τους δείχνει η
τηλεόραση, νομίζουν πολλές φορές ότι αν είχαν λεφτά θα τα είχαν όλα. Αλλά ο
πεινασμένος που καταφέρνει να αναρριχηθεί, να φτάσει στην κορυφή της πυραμίδας,
ανακαλύπτει ότι τα πλούτη, η εξυπνάδα και η διασκέδαση δεν είναι τίποτε άλλο
από τα τελευταία χαρακώματα από τα οποία οι άνθρωποι πολεμούν την πλήξη. Όταν
πεινάς, μπορείς να ελπίζεις ότι με τα λεφτά θα ευτυχήσεις...
Δεν εννοούμε ότι είναι κακό να φοράει κανείς μια στολή
του τένις που του πάει πολύ, ή να οδηγεί ένα εκπληκτικό σπορ αμάξι, ή ακόμη και
να ξέρει πώς να ταπεινώσει κάποιον έξυπνα σε ένα πάρτι. Εννοούμε απλώς ότι
είναι βλακεία να περιμένεις ότι αυτά τα πράγματα θα σου λύσουν το πρόβλημα, θα
σε κάνουν να νιώθεις ωραία με τη ζωή σου, θα σου δώσουν εκείνη την πηγαία χαρά
που θα σε σώσει από τη βαρεμάρα, την εξάντληση ή τον πόνο.
Αγάπη. Κακόμοιρη λέξη, που τόσο συχνά την απορρίπτουμε
περιφρονητι κά. Η αγάπη... Τι βλακείες είναι αυτές, τι να σου κάνει η αγάπη; Ε
λοιπόν, αν τη νιώσεις, θα ανακαλύψεις ότι είναι το παν. Υπάρχει στην απάντηση κάθε
ερωτήματος και είναι κρυμμένη μέσα στα μυστικά κάθε προβλήματος που σε
μπερδεύει. Και αν δεν τη νιώσεις, είναι απλώς κάτι για το οποίο μιλάει κάποιος
άλλος. «Άντε πάλι, ξανάρχισαν να μιλάνε για αγάπη».
Η αγάπη για είναι μια λέξη, μια έννοια, που αντιπροσωπεύει
τη μορφή με την οποία νιώθουν οι άνθρωποι μια ενέργεια ή μια διαδικασία που
είναι θεμελιώδες στοιχείο αυτό του σύμπαντος. Το τι πραγματικά είναι η αγάπη
ίσως ξεφεύγει από τα όρια της ανθρώπινης κατανόησης, οι άνθρωποι όμως βλέπουν
συχνά ένα κομμάτι της και φέρονται σαν να την ξέρουν όλη. Η αγάπη είναι αγάπη,
και ζεστασιά, και συμπόνια, και αναγνώριση, και κατανόηση, και επιδοκιμασία,
και αποδοχή, και σεξουαλική αγάπη, και πνευματική αγάπη, και γαλήνη, και
δράση... και πολλά, πολλά ακόμη.
Έτσι, είναι πολύ ανθρώπινο να λέει κανείς, «Δεν ξέρω
τι είναι αυτή η αγάπη... κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι τίποτα». Είναι πολύ
ανθρώπινο να θεωρεί κανείς ότι αγάπη σημαίνει απλώς αποδοχή, όπως όταν λέμε «αν
δεν δέχεσαι ό,τι κάνω χωρίς αντίρρηση, τότε δεν μ' αγαπάς». Αν θέλεις, μπορείς
να κάνεις την αγάπη μικρή και περιορισμένη, ή ακόμη και να προσποιηθείς ότι δεν
υπάρχει. Αν όμως έχεις το κουράγιο, μπορείς να την αφήσεις να σε κατακλύσει και
να σε αναλώσει.
Πώς αρχίζει κανείς να νιώθει αγάπη; Μάλλον υπάρχουν
άπειροι τρόποι. Μερικοί τη μαθαίνουν για πρώτη φορά όταν αγαπούν έναν άλλο
άνθρωπο, και μετά η αγάπη αρχίζει να εξαπλώνεται από αυτή την αφετηρία. Πολύ
συχνά όμως, το νήμα της αγάπης χάνεται αν "ξεθωριάσει" αυτή η σχέση.
Μερικοί γνωρίζουν την αγάπη μέσα σε μια εκτυφλωτική φωτεινή λάμψη. Αγάπη με τη
μορφή θρησκευτικών εμπειριών — ο Θεός είναι αγάπη και η αγάπη είναι ο Θεός.
Τους αποκαλύπτεται σε μια στιγμή όπου νιώθουν να συνδέονται με όλα τα πράγματα,
και τότε αντιλαμβάνονται ότι όλα είναι αγάπη. Βαθιά εμπειρία, πραγματική, και
όχι τόσο ασυνήθιστη. Αλλά, αν δεν έχεις ζήσει καμιά θρησκευτική ή μυστικιστική
εμπειρία τελευταία, όλα αυτά μπορεί να σου φαίνονται εντελώς ψεύτικα. Και
ωστόσο υπάρχουν, και συμβαίνουν.
Υπάρχουν ίσως πολλοί τρόποι για να φτάσει κανείς σε εκείνη
την κατάσταση της ειρήνης και γαλήνης που επιδιώκουν όλοι. Αλλά υπάρχει καθαρά
μία κατεύθυνση που οδηγεί σίγουρα εκεί: αγάπη μέσα από την αυταγάπη, αυταγάπη
μέσα από την αυτογνωσία, την κατανόηση και τη συμπόνια για τα προσωπικά σου
ελαττώματα, ζεστασιά και στοργή για τον εαυτό σου. Δώσε στον εαυτό σου την
άδεια να σε αγαπήσει, να νιώσεις τρυφερότητα για όλο σου τον εαυτό, τα μέρη για
τα οποία είσαι περήφανος και τα μέρη που θα ήθελες να μην υπήρχαν. Αγάπα τον
εαυτό σου και σιγά σιγά θα μπορέσεις να ανοίξεις τα μάτια σου και να δεις την
αγάπη. Δεν ξέρουμε τι πραγματικά είναι η αγάπη, είμαστε σίγουροι όμως για ένα
πράγμα: είναι μεγαλύτερη από όσο τη νομίζουν οι περισσότεροι άνθρωποι.
Μπορείς να μάθεις στον εαυτό σου την αγάπη μέσα από
την αυταγάπη. Αυτή η πύλη, αυτός ο δρόμος που περνάει μέσα από την αυταποδοχή,
την αυτογνωσία και τον αυτοσεβασμό, είναι ασυνήθι¬στος στις δυτικές κοινωνίες.
Θα 'λεγε κανείς ότι οι άνθρωποι έχουν εκπαιδευτεί να ντρέπονται για τις ανάγκες
και τις επιθυμίες τους. Φοβούνται να δουν τον εαυτό τους, λες και νομίζουν ότι
μια τέτοια αντιπαράθεση θα τους διαλύσει, θα τους κάνει κομμάτια.
Από πολλές απόψεις, η αυταγάπη είναι τόσο τρομακτική
που η κοινωνία μας δεν την ανέχεται. Πολλά απ' αυτά που κάνουν οι άνθρωποι
βασίζονται στην αμοιβαία υποδούλωση. Δείτε τι συμβαίνει στις κυβερνήσεις, στις
επιχειρήσεις, στις προσωπικές σχέσεις και στις οικογένειες. Μια κατάσταση που
διαιωνίζεται από γονείς που μεγαλώνουν τα παιδιά τους όπως τους είχαν μεγαλώσει
κι αυτούς, χρησιμοποιώντας τις τύψεις και την τιμωρία για να τα ελέγχουν, αντί
να έχουν κατανόηση και στοργή, αντί να προσπαθήσουν να βιώσουν τι νιώθει το
παιδί τους εκείνη τη στιγμή.
Και δεν μπορείς να δείξεις αγάπη στους άλλους αν δεν
τη δίνεις συστηματικά στον εαυτό σου. Η αυταγάπη είναι κάτι σαν το "γενικό
σύνολο" ενός λογαριασμού, ένα γενικό σύνολο που δείχνει πώς είσαι απέναντι
στον εαυτό σου. Είναι αλήθεια ότι όλοι επικρίνουν τον εαυτό τους και
ενοχλούνται από τις γκάφες τους. Αν όμως κάθε μέρα, κατά μέσο όρο, βρίζεις τον εαυτό
σου περισσότερο απ' όσο τον παινεύεις, τότε τον εξαπατάς, τον κλέβεις. Σου
φαίνεται ίσως παράξενο να σκέφτεσαι θετικά πράγματα για τον εαυτό σου — «Είμαι
σπουδαίος», ή «Το έκανα πολύ ωραία αυτό»— και πολύ περισσότερο να εκφράζεις
έμπρακτα αυτές τις σκέψεις, είναι όμως απόλυτα απαραίτητο να δείχνεις στον
εαυτό σου ότι τον εκτιμάς. Η αυτοκριτική είναι τόσο διαδεδομένη στην κοινωνία
ώστε περνάει απαρατήρητη ακόμη και όταν εκφράζεται μεγαλόφωνα: «Είμαι τελείως
ηλίθιος», ή «Τα 'κανα θάλασσα εδώ». Πες το, και κανείς δεν θα παρεξηγήσει.
Επιπλέον, είσαι ασφαλής από εξωτερικές κριτικές —αν τσακίζεις εσύ ο ίδιος τον
εαυτό σου, κανείς δεν μπορεί να σε πληγώσει σοβαρά.
Μερικά κλισέ λένε αλήθεια: «Αν δεν αγαπάς τον εαυτό
σου, δεν μπορείς να αγαπήσεις κανέναν άλλο». Και όμως, πολύ συχνά βλέπουμε
ανθρώπους να προσπαθούν με μισή καρδιά να δώσουν και να πάρουν αγάπη, ενώ
ταυτόχρονα υπονομεύουν τις προσπάθειές τους με την αυτοπεριφρόνηση. Το
αποτέλεσμα; Αυτός ο φαύλος κύκλος που τελικά σε οδηγεί να περιμένεις από
κάποιον άλλο να σου δώσει τη λύση, την απάντηση. Αγάπα τον εαυτό σου
ολοκληρωτικά και βαθιά, τόσο ώστε να αποδεχτείς την ίδια σου την αδυναμία, το
γεγονός ότι είσαι άνθρωπος, και θα ανοίξεις μέσα σου εκείνη την πόρτα που θα σε
συνδέσει με τη γαλήνη και την ισορροπία.
Το να αγαπάς τον εαυτό σου είναι απλό, όταν βρεις το
κόλπο. Παρ' όλα αυτά φέρνει μια πολύ πιο έντονη αίσθηση της ζωής, και σε κάνει
να αποδέχεσαι το αναπόφευκτο ρίσκο και τον κίνδυνο που έρχεται με την κάθε
ανάσα που παίρνουμε. Δεν κάνει τον ουρανό να γίνεται κόκκινος, ούτε κάνει ό,τι
αγγίζεις να γίνεται χρυσάφι, δεν έχει σημασία όμως γιατί κατά πάσα πιθανότητα
μια τέτοια Ντίσνεϊλαντ δεν θα σου χάριζε έτσι κι αλλιώς τη γαλήνη. Αυτή η
"χάρη" που αρχίζει με την αυταγάπη δεν σε κάνει απρόσβλητο στον πόνο
της ζωής. Αντίθετα μάλιστα, όσο πιο πολύ νιώθεις τόσο περισσότερο μπορεί να
πληγωθείς. Σου δίνει όμως κάτι απείρως πολυτιμότερο. Μια αίσθηση ότι η ζωή έχει
νόημα και είναι σημαντική- ότι δεν είσαι μόνος και απομονωμένος, αλλά ότι
αποτελείς μέρος μιας ευρύτερης ροής. Σε κάνει να νιώθεις ότι η ύπαρξη είναι
κάτι πολύ ευρύτερο, και ότι τα πάντα συνδέονται μεταξύ τους μέσα από την
ενέργεια της αγάπης.
Κατά έναν παράξενο τρόπο, θα νιώθεις πολύ πιο έντονα
και τον πόνο και την ευχαρίστηση. Ο πόνος, αν και φρικτός μερικές φορές, ποτέ
δεν θα σε διαλύσει. Ο τελικός σκοπός είναι μια έντονη, ζωντανή ζωή.
